Fosfat bileşiği ile çeşitli yollar ve çeşitli türevleri ile metal yüzeyinin istenilen performansa getirmekte kullanılan kaplama biçimlerine verilen genel isimdir. Fosfat ile birlikte yüzeyde kaplama yapan gruplara göre özel ismini alır.
Çok yüksek pas direnci istenmeyen genellikle iç mekanlarda kullanılan parçalarda, sprey veya daldırma seçeneği bulunan ürünler, demir çelik türevi ve galvaniz yüzeylere uygulanabilir. Tek başına koruma direnci olmadığından Demir Fosfat kaplamasından sonra pasivasyon veya bıyama işlemi gerçekleştirilir. Uygulamaya göre demir fosfat kaplaması yapılmış yüzeyin rengi değişik şekillerde olabilir. Ancak en çok karşılaşılan renk patlıcan morudur. Demir fosfat uygulamasının tercih sebebi az banyo sayısı az olduğundan yatırım maliyeti düşüktür. Takibi diğer fosfat uygulamalarına göre daha kolaydır. Kaplama ayırt edeci renklerde olduğundan göz ile bile kaplama sağlığı hakkında öngörü verir. Ürün düşük pH değerinde daha etkilidir. Basınç etkisi olduğundan püskürtme uygulaması ürünlerin yüzeyleri de uygun ise daha iyi etki eder. ortalama olarak çalışma aralıklarını belirtmek gerekirse 3,5-6 ph aralığında 40̊C-60̊C sıcaklıkta ve 1,5-6 toplam asit notasında çalışılabilir.
Uzun süreli pas koruması gerektiren dış mekanlarda kullanılan ürünler için uygundur. Demir çelik veya galvanizde kullanılabilir. Uygulaması ve takibi hassastır ilk yatırım maliyeti yüksektir.
Boya altı uygulaması için ince kristalli yapı gereklidir. İstenildiği taktirde pasivasyon işlemi uygulanır. Bu işlem boya öncesi bazı olumsuzlukları giderir. En yüksek dayanımı sağlayan boya altı çinko fosfat işlemi, trikatyon çinko fosfattır. Sıcaklık, derişim, etki süresi, hızlandırıcı miktarı ve çamur miktarı banyoda takip edilmesi gereken öncüllerdir. Uygulama yüzeyinin karmaşıklığına göre sprey veya daldırma olarak kullanılabilir. Yeterli pas dayanımı 2-5gr/m2 aralığında sağlanabilir.
Kullanım aralıkları;
Sıcaklık: 45̊C-70̊C
Derişim: %4-5
Etki Süresi: 5-8 dk
Soğuk çekim esnasında sürtünmenin azaltılması için ve tellerde paslanmayı önlemek için kullanılır. Yüzeyi çeşitli kirliliklerden farklı yöntemlerde temizlenmiş tellere çinko fosfat uygulanabilir. Özellikle yüksek karbonlu sert telleri çekmekte biçilmiş kaftandandır. Gerekliliğe göre 4-14gr/m2 aralığında kaplama yapılabilir. 65̊C-75̊C sıcaklıklarda 30-120 toplam asit aralığında, 4-10 dk etki süresinde kullanılabilir. Banyoda toplam ve serbest asit dengesi çok önemlidir. Tepkime sonucunda yan ürün olarak çamur oluşur. Yoğun kullanımda banyoda askıda kalan çamur taneleri bulunur. Bunlar gerekli şekilde temizlenmez ise haddelerde olumsuz etki yaratabilir. Belirli aralıklarla banyo dibine çöken çamurlar temizlenmelidir. Veya bu çamuru an be an temizleyen düzenekler hazırlanmalıdır. Sürekli hatlar için patentleme işleminin yapıldığı işletmelere uygun çinko fosfat kimyasalımız da mevcuttur. Patentleme işleminin yapıldığı işletmellerde, fosfat banyosunda etki süresi düşüktür
Soğuk çekim esnasında sürtünmenin azaltılması ve paslanmayı engellemek için kullanılır. Teorik olarak tel çekme çinko fosfat kimyasalı ile uygulaması aynıdır. Yağdan ve pastan çeşitli yöntemlerle arındırılan borular, çinko fosfat banyosunda istenen kaplama kalınlığının gerekyirdiği süre içerisinde kaplanır. 60-75̊C sıcaklık aralığında çalışabilir. 4-14gr/m2 aralığına kaplama yapılabilir. 6-10dk etki süresinde uygulanabilir. Ardından yüzeyin pH ı yükseltilir veya koruycu yağ ile kaplanır. İşlemin gerekliliğine göre sabun banyosuna da sokulabilir
Tahmin edilebileceği gibi korozyon dayanımı bu üründe çok fazladır. Bağlantı elemanlarında ve makine parçalarında kullanılır. Yüzey işlemin başlangıcı olan yağ ve pastan temizlenmesi ile çinko fosfat banyosuna girer. 12gr-40 gr/m2 aralığında kaplama yapılır. İşem süresi derişim, etki süresi ve sıcaklığa göre değişir. Önerilen sıcaklık 70-95̊C’dir. Çinko fosfat banyosundan sonra koruyucu yağ ile kaplanır
Hareketli makine iç aksamlarında çalışan ve yağ kullanımına izin verilen uygulamalarda mangan fosfat kullanılır. Kullanılan yağ mangan fosfat kaplamasının içine zertk ettiğinden yağ uzun süre parça üzerinde kalabilir. Pas direncinin yanında sürtinmeye karşı aşınma direnci de kısmen elde edilir. Makine parçalarında, otomotiv sektöründe, savunma sanayinde kullanımı vardır.
Demir içerikli parçalarda daldırma işlemi ile uygulanırken 15gr/m2 civarında bir kaplama kalınlığı görülür. Silah namlularının görüntüsü gibi koyu bir görüntü verir. Demir tarafında çalışan bir ürün olduğundan çamur sorunu çinko fosfattaki kadar olmaz.
Çalışma koşulları yine, derişime, parça cinsine, sıcaklığa, etki süresine bağlı olarak değişir. Ancak tavsiye edilen ortam koşulları:
80̊C-90̊C sıcaklık
70-80 toplam asit
12-13 serbest asit